Government Property

NOT FOR SALE

NOT
8
ARALING PANLIPUNAN
Quarter 3- Module 5
Dahilan at Epekto ng Ikalawang Yugto ng
Kolonyalismo at Imperyalismo

Department of Education ● Republic of the Philippines

Araling Panlipunan — Grade 8
Alternative Delivery Mode
Quarter 3 — Module 5: Dahilan at Epekto ng Ikalawang Yugto ng Kolonyalismo at
Imperyalismo
First Edition, 2020

Republic Act 8293, section 176 states that: No copyright shall subsist in any work of the
Government of the Philippines. However, prior approval of the government agency or office wherein the
work is created shall be necessary for exploitation of such work for profit. Such agency or office may,
among other things, impose as a condition the payment of royalties.

Borrowed materials (i.e., songs, stories, poems, pictures, photos, brand names, trademarks,
etc.) included in this book are owned by their respective copyright holders. Every effort has been
exerted to locate and seek permission to use these materials from their respective copyright owners.
The publisher and authors do not represent nor claim ownership over them.

Published by the Department of Education – Division of Gingoog City

Division Superintendent: Jesnar Dems S. Torres, PhD, CESO VI

Development Team of the Module

Writer: Rojean G. Aliguiz, Mary Ann C. Cañada

Reviewers: Norebel A. Balagulan, PhD, Landy V. Mandahinog,

Alging S. Lloren, PhD

Illustrator: Jay Michael A. Calipusan, PDO II

Layout Artist: Jay Michael A. Calipusan, PDO II

Management Team

Chairperson: Jesnar Dems S. Torres, PhD, CESO VI

Schools Division Superintendent

Co-Chairperson: Conniebel C. Nistal, PhD

Assistant Schools Division Superintendent

Pablito B. Altubar
CID Chief

Members: Norebel A. Balagulan, PhD, EPS – Araling Panlipunan

Himaya B. Sinatao, LRMS Manager
Jay Michael A. Calipusan, PDO II
Mercy M. Caharian, Librarian II

Printed in the Philippines by

Department of Education – Division of Gingoog City

Office Address: Brgy. 23, National Highway, Gingoog City

Telefax: 088-328-0108 / 088328-0118
E-mail Address: gingoog.city@deped.gov.ph
This page is intentionally blank
 Table of Contents

Paunang Salita...............................................................................................................................................I
Alamin...............................................................................................................................................................II
Pangkalahatang Panuto.............................................................................................................................III
Icons sa Module........................................................................................................................................... IV

Subukin.......................................................................................................................................................... V

Aralin 1:
Dahilan at Epekto ng Ikalawang Yugot ng Kolonyalismo at Imperyalismo .......1
Alamin.................................................................................................................................. 1
Balikan.................................................................................................................... 1
Tuklasin ............................................................................................................................. 2
Gawain 1........................................................................................................... 2
Suriin..................................................................................................................................... 3
Ang Pananakop sa Aprika................................................................................ 3
Agawan sa Aprika............................................................................................. 4
Ang Hamon sa Muslim...................................................................................... 5
Mga Hamon sa Imperyong Ottoman................................................................. 5
Mga Tagumpay at Kabiguan............................................................................. 6
Mga Batang Turko............................................................................................ 6
Masaker ng mga Armenian............................................................................... 7
Pagyamanin ........................................................................................................................ 8
Gawain 2........................................................................................................... 8
Isaisip...................................................................................................................... 9
Gawain 3.......................................................................................................... 9
Isagawa................................................................................................................................ 10
Gawain 4.......................................................................................................... 10

Buod............................................................................................................................... 11
Pagtatasa: (Post-Test)................................................................................................... 12
Susi sa Pagwasto.................................................................................................................................... 14

Sanggunian................................................................................................................................................ 15
This page is intentionally blank
Paunang Salita

Maligayang Bati! Mabuti ang binuksan mo ang modyul na ito.

Ito ay sadyang ginawa upang mapatuloy ang pag-aaral habang tayo ang nasa
epidemya.Sa modyul na ito mas lalo nating malaman kung ano ang mga kaganapan at
epekto ng ikalawang yugto ng imperyalismo at kolonyalismo.

Para sa mag-aaral, mas lalong madadagdagan ang inyong kaalaman ukol sa mga
epekto at ang mga mahahalagang kaganapan nangyari sa panahon ng imperyalismo at
kolonyalismo. Sa nakaraang aralin, nalaman natin ang mga mahahalagang naganap sa
ikalawang yugto ng kolonyalismo at imperyalismo. Maraming mga magagandang epekto
ang mga ito sa unang yugto, halimbawa nito ay ang paglakas ng ugnayan ng silangan at
kanluran. Sa modyul na ito malalaman mo ang mga epekto sa ikalawang bahagi ng
kolonyalismo at imperyalismo.
 I
Alamin

Pagkatapos mong mapag-aralan ang modyul, inaasahang magagawa mo ang

mga sumusunod:

1.) Nasusuri ang mga kaganapan at epekto ng ikalawang yugto ng

imperyalismo at kolonyalismo.
2.) Nasusuri ang mga bansang naapektuhan sa ikalawang yugto ng
imperyalismo at kolonyalismo.
3.) Nakagagawa ng sariling paliwanag ukol kahalagahan sa buhay ng tao.
4.) Nakagagawa ng tsart na nagpapakita ng mga bansang sumakop at
sinakop.
5.) Napapahalagahan ang buhay at karapatan ng tao.
 II

Pangkalahatang Panuto

Ito ang magiging gabay sa paggamit ng modyul na ito:

1. Basahin at unawain nang mabuti ang bawat bahagi ng modyul at sundin ang mga
direksiyon o panuto habang binabasa ang materyales.
2. Sagutin ang lahat ng mga katanungan.
3. Maglaan ng sapat na oras sa pagsagot ng mga katanungan.
4. Gawing kasiya-siya ang bawat panahon sa paggamit ng modyul.
 III

Mga Icon ng Modyul na ito

Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat

Alamin
mong matutuhan sa modyul.

Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na

Subukin
ang kaalaman mo sa aralin ng modyul.

Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral upang

Balikan matulungan kang maiugnay ang kasalukuyang
aralin sa naunang leksyon.

Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala

sa maraming paraan tulad ng isang kuwento,
Tuklasin
awitin, tula, pambukas na suliranin, gawain o
isang sitwasyon.
Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling
pagtalakay sa aralin. Layunin nitong matulungan
Tuklasin
kang maunawaan ang bagong konsepto at mga
kasanayan.
Binubuo ito ng mga gawaing para sa
mapatnubay at malayang pagsasanay upang
Suriin
mapagtibay ang iyong pang-unawa at mga
kasanayan sa paksa.
Naglalaman ito ng mga katanungan upang
Pagyamanin maproseso kung anong natutuhan mo mula sa
aralin.
Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa
iyo upang maisalin ang bagong kaalaman o
Isaisip
kasanayan sa tunay na sitwasyon o realidad ng
buhay.
 IV

Subukin
Gawain 1

Panuto: Isulat ang titik ng iyong sagot sa papel o activity notebook.

1. Ano ang naging epekto sa pananalakay ni Napoleon sa Ehipto?

A. Pagbagsak ng tatlong imperyo

B. Paghina ng Imperyong Ottoman
C. Pagpunta sa humihinang Imperyong Ottoman
D. Nagbukas ng bagong kontak ng Europa sa daigdig
2. Ano ang ibig sabihin ng genocide?
A. Pagbiktima ng mga bata
B. Pagpatay ng mga hayop
C. Pagkilala ng mga bayani
D. Pagpapatay ng isang pangkat o lugar

3. Alin sa mga sumusunod ang tawag sa bansang Aprika?

A. The Ring
B. Dark Knight
C. Dark Continent
D. The Lost City of Gold

4. Maraming mga pangkat ng mga Boer o mga Olandes na magsasaka ang naglakbay
at tumira sa Aprika. Ano ang tawag sa karamihan sa kanila?

A. Protestanteng Smith
B. Protestanteng Stanley
C. Protestanteng Calvinist
D. Protestanteng Livingstone

5. Kailan pinasok ni Henry Stanley, isang mamamahayag ang Sentral Aprika?

A. 1871
B. 1872
C. 1896
D. 1996

6. Noong panahon ng pananakop sa Aprika, sino ang pinakakilalang misyonaryo?

 A. Henry Stanley
B. Haring Leopold
C. Leonardo da Vinci
D. Dr. David Livingstone

7. Kailan nakuha ng Britanya ang Cape Colony sa Timog Aprika mula sa mga Olandes?

A. 1801
B. 1802
C. 1805
D. 1806 V

8. Ang mga sumusunod na bansa ay kabilang sa nabiyayaan sa pagbagsak ng Turkong

Ottoman, alin sa mga sumusunod ang hindi kabilang?

A. Aprika
B. Dardanelles
C. Bosporous Strait
D. Rusya sa Turkey

9. Bakit napatay ang mga Kristiyanong Armenian?

A. Dahil sa paggawa ng mga reporma

B. Dahil sila ay lumaban sa mga Turkish
C. Dahil sa pagtalsik ng mga batang Turko
D. Dahil inakusahan sila ng pagsuporta sa mga plano ng mga Ruso laban sa
Imperyong Ottoman

10. Ilan ang tinatayang biktima ng genocide?

A. Isang milyon
B. Tatlong milyon
C. Dalawang milyon
D. Kalahating milyon
 This page is intentionally blank

Dahilan at Epekto ng
Ikalawang Yugto ng
Aralin Imperyalismo at Kolonyalismo
1
Balikan
Bago natin alamin ang mga naging sanhi ng imperyalismo at kolonyalismo ng mga
Europeo, may tanong akong na gusting sagutin mo. Ano ang iyong natutunan sa nakaraang
aralin? Isulat ito sa iyong kwaderno.

Alamin
Sa Panahon ng Eksplorasyon, matatandaan na ang mga makapangyarihang
bansa sa Europa ay nagtatag ng mga imperyo sa ibayong dagat. Pagsapit ng 1800,
karamihan sa mga kolonyang ito ay nakalaya. Pagsapit ng 1800, karamihan sa mga
kolonyang ito ay nakalaya. Pagsapit ng huling bahagi ng 1800, muling nakipagsapalaran
ang mga bansang Kanluranin upang makapagtamo ng mga teritoryo o lupain sa ibayong
dagat. Tinawag ang panahong ito sa Panahon ng Imperyalismo (1870-1914)
 https://www.youtube.com/watch?v=AgxSsBxKkss

Handa kana bang malaman ang mga naganap sa rebolusyong siyentipiko?

Tingnan ang sunod na pahina at sagutin ito.
1

Tuklasin

Gawain 1 – Larawan - Suri

Ating pag-isipan ang larawan sa ibaba.

 https://www.pinterest.ch/pin/63894888450870450/

1. Sino-sino ang nasa larawan?

2. Sa ilang bansa ng daigdig makikita ang mga tao nasa larawan?
3. Sa iyong palagay, ano kaya ang kanilang layunin?
4. Bakit kaya nila ito ginagawa?

Suriin

Ang Pananakop sa Aprika

Sa unang bahahi ng 1800, kakaunti lamang ang

nalalaman tungkol sa Aprika, Tinatawag itong
”Dark Continent”, na nangangahulugang ”
ang di pa kilalang lupain”. Bagama’t may naitatag nang
kalakalan sa mga baybayin ng kontinente, hindi pa rin
nararating ang pinakapusod ng Aprika. Sa huling
bahagi
ng 1800, nagpadala ng mga eksplorer ang
mga bansang Europa at hindi nagtagal, ay nakipag-
agawan na rin sila sa kontinente.

Sinimulan ng mga Europeong pasukin ang kaloob-

ooban ng Aprika. Ang mga matatapang na
adbenturerong Briton tulad nina Mungo Park at Richard
Burton ay gumawa ng mapa upang mapasok ang
pinagmulan ng mga dakilang ilog ng Aprika tulad ng
Congo, Nile, at Niger. Namangha sila sa nakitang
heograpiya. Kakaunti ang pagkakaunawa nila sa mga
Mapa ng Africa taong kanilang nasasalubong, ngunit tiniis nila
. https://www.facebook.com/AfricaMap1/ ang anumang hirap kapalit ang kanilang mga pangarap.
Maraming pangkat din ng mga Boer o mga Olandes na magsasaka ang naglakbay at tumira
sa Aprika. Karamihan sa kanila ay mga Protestanteng Calvinist.
 Sinundan sila ng mga misyonaryong Protestante at Katoliko. Tinawid ang Aprika
upang maakit ang mga tao sa Kristiyanismo. Nagtatag sila ng mga paaralan, klinika, pang-
medikal, at mga simbahan. Binibigyang-diin din nila ang kasamaan ng mga kalakalang
alipin.
Para sa kanila, ang kultura at
relihiyong Aprikano ay mababa na
kailangang palitan o baguhin ng
Kanluraning sibilisasyon.
Ang pinakakilalang misyonaryo sa
Lugar na iyon ay si Dr. David .
Livingstone na isang Scottish. Sa
https://angelicazornosa.weebly.com/ Loob Ng 30 taon, inikot niya ang
Aprika. Kinupkop niya ng buong pagmamahal ang iba’t ibang tao na kanyang
nakadaupang-palad.
Sinalungat niya ang kalakalan ng alipin. At ang tanging paraan upang
mawakasan ang ganitong uri ng kalakal, ayon sa kanya ay buksan ang loob ng
Aprika sa Kristiyanismo at kalakalan.

Binuksan ni Livingstone ang daan tungo sa Aprika na sinundan ng marami.

Noong 1869, pinasok ni Henry Stanley, isang mamamahayag ang
Sentral Aprika. Nagkita sila ni Livingstone noong 1871.

Pinaniwalaan na si Livingstone ay nawawala at sa pamamagitan ng Dr. Livingstone

Herald Times, inutusan si Stanley upang siya ay hanapin at https://www.britannica.com/biography/David-Livingstone

pagkatapos ng dalawang taon na paghahanap natagpuan niya rito.
3

Ang Agawan sa Aprika

Inupahan ni Haring Leopold II ng Belgium si Stanley upang galugarin

ang Congo River Basin at ayusin ang kasunduang pangkalakalan sa Henry Stanley
pagitan ng mga pinunong Aprikano.Ang ginawa ni Stanley sa Congo https://www.britannica.com/biography
(Zaire ngayon) ay naging simula ng agawan sa teritoryo ng iba pang /Henry-Morton-Stanley
bansang Europa.Hindi nagtagal ang Britanya,Pransiya,at Alemanya ay naging magkakaribal
agawan ng teritoryo sa rehiyon.Upang maiwasan ang madugong alitan,nagpulong ang mga
bansang Europeo sa isang pandaigdigang kumperensiya noong 1884.Naganap ito sa Berlin,
Alemanya at hindi sa Aprika.Walang inanyayahang Aprikano sa nasabing pulong sapagkat
ang pinag-usapan dito ay kung paano hindi mag-aaway-away ang mga imperyalistang
bansa sa pag-aagawan nila sa Aprika.

https://prezi.com/4qelnnrloby0/ang-agawan-sa-aprika/
 Sa Kumperensiya ng Berlin,(Berlin Conference) ay kinilala ng mga
makapangyarihang bansang Europeo ang pag-angkin ni Leopold sa Congo Free State
ngunit nanawagan sila para sa isang malayang kalakalan sa Congo at Niger
River.Pinagkasunduan nila na ang lakas-Europeo ay hindi maaaring umangkin sa alinmang
bahagi ng Aprika maliban na lamang kung may itinatag na silang gobyerno doon.Ang
prinsipyong ito ay nagtulak upang magpadala sila ng mga opisyal na mangingibabaw sa
mga pinunong lokal.

Ang agawan sa Aprika ay nagpatuloy.Taglay ang kawalan ng pang-unawa sa

tradisyonal na pamumuhay tulad ng kanilang pananampalataya sa kalikasan ng mga
Aprikano,iginuhit ng mga Europeo ang mga hangganan upang tatakan ang kanilang
inangking lupain.

Sa loob ng 20 taon, pagkaraan ng Kumperensiya ng Berlin, napaghati-hatian na ng

mga bansang Europeo ang kontinente ng Aprika.Tanging Ethiopia at Liberia ang nanatiling
malaya.Nakuha ng Pransiya ang pinakamalaking bahgi ng Aprika.Sinalakay at sinakop niya
ang Algeria sa Hilagang Aprika noong 1830.Hindi nagtagal,pinalawak niya ang kanyang
impluwensiya sa Mediterranean hanggang sa Tunisa at nakuhang teritoryo ang Kanluran at
Sentral Aprika.

Ang mga teritoryo ng Britanya ay mas maliit sa lawak at kalat-kalat,ngunit napasama

ang mga rehiyon na may pinakamalaking populasyon at nagtataglay ng maraming likas na
yaman.Nakakuha siya ng ilang bahagi ng Kanluran at Sillangang Aprika.Nakontrol niya ang
Ehipto at nagpatuloy ito hanggang makuha ang Sudan.Ang malaking bahagi ng Timog
Aprika ay napailalim sa kanyang kontrol.

Nakuha ng Britanya ang Cape Colony sa Timog Aprika mula sa mga Olandes noong
4
1806.Hindi sinang-ayunan ng mga Boer o mga magsasakang Olandes ang pamumuno
ng mga Briton king kaya’t lumipat sila sa hilaga upang doon magtatag ng sarili nilang
republika. Sa huling bahagi ng 1800,nakatuklas ng ginto at diyamante sa mga republika ng
Boer.Dito nagsimula ang Digmaang Boer na tumagal mula 1899 hanggang 1902.Nanalo ang
Britanya.

Noong 1910,pinag-isa ng Britanya ang Cape Colony at dating republika ng Boer sa

Union ng Timog Aprika.Ang bagong konstitusyon ay naitalaga sa bagong gobyerno kung
saan pinamahalaan ito ng mga puti.Dito nagsimula ang paghihiwalay ng lahi na nanatili
hanggang 1993.

Marami pang bansa ang sumali sa agawan.Nakuha ng Portugal ang Angola at

Mozambique.Narating at sinakop ng Italya ang Libya noong 1911.Sinakop nila ang Eitrea at
gumawa ng protectorate sa malaking bahagi ng Somaliland.

Ang bagong nag-iisang Alemanya ay sumali sa agawan at natamo ang silangan at

timog-kanlurang bahagi ng Aprika.Itinatag niya ang kolonya sa Togo,Cameroon,at Timog-
kanluran ng Aprika ang German Southwest Aprika.Isang protectorate naman ang kanyang
itinatag sa Silangang Aprika (German East Africa).

Ang Hamon sa Muslim

Ang pananalakay ni Napoleon sa Ehipto ay nagbukas

ng bagong kontak ng Europa sa daigdigang Muslim.
Ang atensiyon ay napunta sa humihinang Imperyong
Ottoman.At noong 1800,ang mga bansang Europeo
ay pumasok na sa lupain ng mga Muslim.
 Ang lupain ng mga Muslim ay makikita mula sa
https://relihiyongislam.com/babaeng-muslim-ay-nagsusuot-ng-belo/ kanlurang bahagi ng Kanlurang Aprika hanggang sa

Timog Silangang Asya.Noong 1500, ang lupaing

ito ay hawak ng tatlong malalakas na imperyo;ang mga Ottoman sa Gitnang Silangan,ang
mga Mughal sa India,at ang Safavid sa Iran.Ang tatlong imperyo ay pabagsak na pagsapit
ng 1700.

Ang pagbagsak ay dulot ng maraming salik.Nawalan

ng kontrol ang gobyernong sentral sa mga makapangyarihang
pangkat tulad ng mga maharlika,militar,at mga unyon ng
manggagawa.Naging malawakan ang katiwalian dito.Sa ibang
panig ng bansa,ang mga iskolar at mga pinuno ng mga relihiyon ay
nakipag-alyado sa estado.Sa ibang mga lugar,tumulong sila upang
maghasik ng kaguluhan laban sa gobyerno.

Mga Hamon sa Imperyong Ottomanhttps://www.facebook.com/628564263851731

/photos/%27%27hamon-sa-lahat-ng-mga/965164023525085/

Ang diwa ng nasyonalismo ay kumalat sa Kanlurang Europa.Ito ay nagsindi sa mga

lokal na pag-aalsa.Ang mga taong sakop sa Silangang Europa,sa Gitnang Silangan,at
Hilagang Aprika ay nagbanta na sila ay magsasarili .Sa Balkan,natamo ng mga
Griyego,Serb,Bulgarian,at Romanian ang kanilang kasarinlan.Ang pag-aalsa laban sa
pamamahala ng mga Ottoman ay sumiklab sa Arabia,Lebanon,at Armenia.Pinigil ng
Ottoman ang mga pag-aalsa,ngunit isang mahalagang teritoryo ang nawala sa kanyang
kontrol ang Ehipto.

https://www.wikiwand.com/tl/Imperyong_Otomano
Nabiyayaan ang mga bansang Britanya,Pransiya,at Rusya sa unti-unting pagbagsak
ng Imperyong Ottoman.Nakatuon ang pansin ng Rusya sa Turkey,Bosporous Strait,at
Dardanelles na magiging daan niya patungo sa Dagat Mediterranean.Sinalungat ng Britanya
ang pangarap ng Rusya,dahil nakikita niya na ito ay panganib sa kanyang kapangyarihan sa
Mediterraneanat maging sa India.At noong 1898,sumali sa agawan ang bagong Alemanya
upang magkaroon siya ng lakas sa rehiyon.Kailangan niyang magtayo ng daan na tatahak
mula Berlin hanggang Baghdad.

Sa panahon ng Digmaang Crimea tumutulong ang Britanya at Pransiya sa mga

Ottoman upang mapigil ang pagpapalawak ng Rusya.Pagsapit ng 1800,nagtatag na rin ang
Pransiya at Britanya ng impluwensiya sa mga lupain ng Ottoman.Simula noong 1700,nakita
ng mga pinunong Ottoman ang pangangailangan ng reporma.Ilan sa mga sultan ay
nakatingin sa Europa para sa mga makabagong diwa at kaalaman.Nireorganisa ang
bureaucracy at ang sistema ng koleksiyon ng buwis.Nagtayo sila ng mga daang-
bakal,pinaunlad ang edukasyon,at umupa ng mga opisyal na Europeo na siyang nagbigay
ng kasanayan para sa isang modernong military.Ipinadala ang kabataan sa Kanluran upang
mag-aral ng agham at teknolohiya.Sa kanilang pagbabalik sa kanilang bayan ,dala-dala na
nila ang mga makabagong kaalaman,diwa ng demokrasya,at pagkakapantay-pantay.

Mga Tagumpay at Kabiguan

May repormang dulot ang mahusay na pag-aalagang medical at pinasiglang

pagsasaka. Ang mga pagbabago ay may halong biyaya. Ang maayos na pamumuhay ay
nagresulta sa paglaki ng populasyon, at ang lumalaking populasyon ay dagdag sa problema
na naging dahilan ng kalituhan at kaguluhan.

Ang pagyakap sa mga ideyang panggobyerno ay nagpapataas ng tensiyon sa mga

lupain. Marami sa mga opisyal ay tumutol sa mga pagbabago na ipinakilala ng dayuhang
kultura. Sa kanilang panig, inayawan nang mahigpit ng mga sultan ang anuman reporma.
Nais nilang maibalik ang lumang awtorikong Sistema ng pamamahala.

Mga Batang Turko

Noong 1890, isang pangkat ng mga liberal ang bumuo ng isang kilusan na kung
tawagin ay “Young Turks”. Ayon sa pangkat, ang reporma lamang ang tanging paraan
upang iligtas ang imperyo. At noong 1908, pinatalsik ng mga batang Turko ang kanilang
sultan. Ngunit bago naisagawa ng kilusan ang kanilang layunin at planong reporma, ang
Imperyong Ottoman ay nasadlak na sa digmaang pandaigdig noong 1914.

 Masaker ng mga Armenian

Mabilis ang naging pagkalat ng nasyonalismong Turko noon 1890s. Hindi naging
maganda ang kahihinatnan nito.

Mga Armenian sa huling sandal bago ang genocide

https://valenteshop.ru/tl/chto-takoe-genocid-armyan-kratko-gibel-naroda-kratkaya-istoriya-genocida-armyan-v/
Batay sa tradisyon, ang maliliit na pamayanan ay may kalayaan sa
panananampalataya. Ngunit noong 1890, nagkaroon ng bagong tensiyon sa pagitan ng mga
Turko at maliit na pangkat-etniko na naghahanap ng kanilang sariling estado. Humantong ito
sa isang madugong genocide ng mga Armenian at mga Kristiyanong pangkat na namuhay
sa silangang bulubunduking bahagi ng imperyo. Ang genocide ay isang maramihang
pagpatay ng tao sa isang pangkat o lugar. Napata yang mga kristiyanong Armenian dahil sa
inakusahan sila ng pagsuporta sa mga palnon ng mga Ruso laban sa Imperyong Ottoman.
Nang magprotesta ang mga Armenian sa mahigpit na patakaran ng mga Ottoman, sila ay
pinagpapatay sa pamamagitan ng genocide. Tinatayang isa at kalahating milyonng
Armenian ang naging biktima at may ilan na tumakas patungong Estados Unidos. Sa
sumnod pang 25 taon, milyon pa rin ang napatay ng mga Ottoman.

Pagyamanin

Gawain 2

Sa iyong palagay, makatarungan baa ng ginawa ng mga Turkish sa mga Armenian sa

pamamagitan ng genocide? Ipaliwanag ang iyong sagot sa iyong kwaderno.
https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-capsule-intent-to-destroy-review-20171109-story.html

8
 Isaisip
Gawain 3
Panuto: Punan ang patlang.

Si __________________ ang pinakakilalang misyonaryo sa panahon ng

pananakop ng Aprika. Kung saan inikot niya ang Aprika sa loob ng ______ taon.
Kinupkop niya ng buong ________________ ang ____________________ tao na
kanyang ___________ palad.

9
 Isagawa
Gawain 4
Panuto: Basahin ang naganap ng pag-uusap ni Dr. Livingstone at Stanley at sagutan ang
tanong sa ibaba.

“Dr. Livingstone, I presume?”

“Yes”, said he, with a kind smile, lifting his cap slightly.
I replace my hat on my head, and he puts on his cap, and we both grasp hands, and I then
say aloud:
__-----“I thank God, Doctor, I have been permitted to see you.” He answered, “I feel thankful
that I am here to welcome you.”
I turn to the Arabs, take off my hat to them in response to the saluting chorus of
“Yambos” I receive, and the doctor introduces to me by name. Then, oblivious of the crowds,
oblivious of the men who shared with me my dangers, we -----Livingstone and I ---- turn our
faces towards his tembe. He points to the veranda, or, rather, mud platform, under the
broad, overhanging eaves; he points to his own particular seat, which I see his age and
experience in Africa have suggested, namely, a straw mat, with a goatskin over it, and
another skin nailed against taking his seat, which so much more befits him than me, but the
Doctor will not yield: I must take it.
We are seated----- the Doctor and I ----- with our backs to the wall. The Arabs take
seats on our left. More than a thousand natives are in our front, filling the whole square
densely, indulging their curiosity and discussing the fact of two white men meeting at Ujiji
-----one just come from Manyuema, in the west, the other from Unyanyembe, in the east.
Conversation began. What about? I declare I have forgotten. Oh! We mutually asked
questions of one another, such as: ------
“How did you come here?” and “Where have you been all this long time?---- the world
has believed you to be dead.” Yes, that was the way it began; but whatever the Doctor
himself informed me, and that which I communicated to him, I cannot correctly report, for I
found myself gazing at him, conning the wonderful man at whose side I now sat in Central
Africa. Every hair of his head and beared, every wrinkle of his face, the wanes of his
features, and the slightly wearied look he wore, were all imparting intelligence to me ----- the
knowledge I had craved for so much ever I heard the words, “Take what you want, but find
Livingstone!”.

Pinagkukunan: From: Eva March Tappan, ed., “Egypt, Africa,

and Arabia, Vol. III in the World’s Story: A History of the
World in Story, Song, and Art,” (Boston: Houghton Mifflin,
1914), pp. 393 – 398.http://www. Fordham.edu/halsall/mod
/1871stanley.asp
Sagutin ang sumusunod batay sa sipi. Isulat ang sagot sa kwaderno.
1. Ano ang nakita ni Stanley sa pagtatagpo nila ni Livingstone?
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________.
2. Ano ang mensahe ng isinulat ni Stanley?
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
_________________________________________________________.

10
Buod

 Sa unang bahahi ng 1800, kakaunti lamang ang nalalaman tungkol sa Aprika,

Tinatawag itong ”Dark Continent”, na nangangahulugang ang di pa kilalang lupain”.
 Para sa kanila, ang kultura at relihiyong Aprikano ay mababa na kailangang palitan o
baguhin ng Kanluraning sibilisasyon.
 Ang pinakakilalang misyonaryo sa Lugar na iyon ay si Dr. David Livingstone na
isang Scottish. Sa Loob Ng 30 taon, inikot niya ang Aprika. Kinupkop niya ng buong
pagmamahal ang iba’t ibang tao na kanyang nakadaupang-palad.
 Inupahan ni Haring Leopold II ng Belgium si Stanley upang galugarin ang Congo
River Basin at ayusin ang kasunduang pangkalakalan sa pagitan ng mga pinunong
Aprikano.Ang ginawa ni Stanley sa Congo (Zaire ngayon) ay naging simula ng
agawan sa teritoryo ng iba pang bansang Europa.
 Ang genocide ay isang maramihang pagpatay ng tao sa isang pangkat o lugar.

11
 Pagtatasa

1. Bakit tinaguriang ’Dark Continent” ang Aprika?

A. Dahil ito ay madilim na bansa
B. Dahil ito ay di pa kilalang lupain
C. Dahil wala kadalasang ilaw sa bansang ito
D. Dahil ang kanilang lupain ay madilim at walang naninirahan dito
2. Bakit inupahan ni Haring Leopold II ng Belgium si Dr. Stanley?
A. Upang utusan
B. Upang ito ay ipadala sa Aprika
C. Upang galugarin ang Congo River
D. Upang agawin ang Congo River sa mga Aprikano
3. Dahil sa naganap na agawan sa bansang Aprika, ano ang ginawa ng mga Europeo
upang matigil ang pag-aagawan?
A. Sila ay nagdigmaan
B. Sila ay naagkaroon ng kasunduan
C. Kanilang iniwan ang bansang Aprika
D. Sila ay nagpulong sa isang pandaigdigang kumperensiya noong 1884
4. Sa loob ng 20 taon, pagkaraan ng Kumperensiya ng Berlin, napaghatian-hatian na ng
mga bansang Europeo ang kontinente ng Aprika. Ano-anong mga lugar ang nanatiling
Malaya?
A. Ethiopia at Liberia
B. Timog Aprika at Angola
C. Timog Aprika at Tunisia
D. Cape Colony at Somaliland
5. Bakit pinatay ang mga kristiyanong Armenian?
A. Dahil sila ay lumaban
B. Dahil sila ay bumuo ng alyansa
C. Dahil sila ay may planong makipagdigma
D. Dahil sila ay inakusahan sa pagsuporta sa mga plano ng mga Ruso
6. Anong kalakalan ang sinalungat ni Dr. Livingstone?
A. Kalakalan ng pera
B. Kalakalan ng alipin
C. Kalakalan ng mga tela
D. Kalakalan ng mga produkto
7. Sa anong paraan nahanap si Dr. Livingstone?
A. Sa pamamagitan ng paghanap sa Aprika
B. Sa pamamagitan ng pagpapakalat ng mga sundalo
C. Sa pamamgitan ng Herald Times, inutusan si Stanley
D. Sa pamamagitan ng pagpapataw ng pabuya sa sino man ang makahanap sa kanya
8. Pagkatapos pumasok ang mga Boer o mga Olandes sa Aprika, anong mga relihiyosong
pangkat ang sumunod na pumasok sa kontinente ng Aprika?
A. Protestante at Katoliko
B. Protestante at mga Muslim
C. Mga Muslim at mga Protestante
D. Protestante, Katoliko at mga Muslim
12
9. Alin sa mga sumusunod na imperyo ang hindi kabilang sa paghawak sa Kanlurang
Aprika hanggang Timog-Silangang Asya?
A. Safavid sa Iran
B. Munghal sa India
C. Ottoman sa Timog
D. Ottoman sa Gitnang Silangan
10. Sa Panahon ng Digmaang Crimea tumulong ang Britanya at Pransiya sa mga Ottoman,
bakit nila ito napagkasunduan?
A. Upang mapatalsik ang mga Ruso
B. Upang magkaroon ng kapayapaan
C. Upang mapigil ang Rusya sa pananakop
D. Upang mapigil ang pagpapalawak ng Rusya

B. Isulat ang iyong natutunan sa mga naging epekto ng kolonyalismo at imperyalismo.

Paano mo ito maihahambing sa kasalukuyang naganap sa mundo? Mgabigay ng paliwanag
tungkol sa COVID-19. Isulat ito sa iyong kwaderno.

13
 Susi sa Pagwasto

Gawain 1 (Subukin) Gawain 3 (Isaisip)

1. B Dr. David Livingstone, 30, pagmamahal, iba’t-ibang, nakadaupang-palad

2. A
3. D
4. C
5. D Pagtatasa (Post-Test)
6. A 1. B 6. B
7. C 2. C 7. C
8. A 3. D 8. A
9. B 4. A 9. C
10. A 5. D 10. D

B. Ang aking natutunan ay marami ang naging epekto

ng kolonyalismo at imperyalismo, kabilang na nito ang pagkitil sa buhay ng tao kung
saan ito ay hindi makatarungan. Naipakita rin ng bawat isa ang pagka nasyonalismo
kung saan lahat ng apektado ay gumagawa ng paraan upang makalaya. Kagaya
nalang ng nangyayari sa kasalukuyan kung saan tayo ay sinasakop ng isang
pandemiko ng wala pang lunas. Makikita ang pagkakaisa at pagsunod sa batas
upang maiwasan o di na payagang kumalat ito.

Gawain 2 (Pagyamanin)

Halimbawang sagot: Hindi ito makatarungan sapagkat, bilang isang tao dapat nating
respetuhin ang bawat isa upang magkaroon ng matiwasay na mundo. Hindi sagot ang
pagpatay ng mga inosenteng tao para maangkin ang isang lugar o bansa.

Gawain 4 (Isagawa)

1. Nagulat si Stanley nang Makita niya si Dr. Livinstone pagkat akala ng marami ng
siya ay patay na. Napansin niya na medyo tumanda ang doctor. At ang sombrero
nito ay iba na sa kanyang palaging sinusuot.
2. Tungkol ito sa pagkikita nila ni Dr Livingstone. Hindi na niya masyadong
matandaan ang mensahe nito pagkat siya ay nakatitig lamang at namangha sa
pagkita niya sa doctor.

14
Sanggunian

Kasaysaya ng DaigdiG (Batayang Aklat) III. 200pp. 205-215KAYAMANAN

Kasaysayan ng Daigdig
Batayan at Sanayang Aklat sa Araling Panlipunan
pp. 256-261

Mga Sanggunian sa Internet

Youtube.com. “Video.” Accessed, July 16, 2020, https://www.youtube.com/watch?

v=AgxSsBxKkss

Pinterest.ch. “Image.” Accessed, July 16,

2020,https://www.pinterest.ch/pin/63894888450870450/

Facebook.com. “Image.” Accessed, July 16, 2020, https://www.facebook.com/AfricaMap1/

https://angelicazornosa.weebly.com/

Angelicazornosa.weebly.com/. “Image.” Accessed, July 16, 2020,

https://angelicazornosa.weebly.com/

Britannica.com. “David Livingstone.” Accessed, July 16,

2020,https://www.britannica.com/biography/David-Livingstone

Britannica.com. “Henry Morton Stanley.” Accessed, July 16,

2020,https://www.britannica.com/biography/Henry-Morton-Stanley

Relihiyongislam.com. “Image.” Accessed, July 16, 2020,

https://relihiyongislam.com/babaeng-muslim-ay-nagsusuot-ng-belo/

Facebook.com. “Image.” Accessed, July 16, 2020,

https://www.facebook.com/628564263851731/photos/%27%27hamon-sa-lahat-ng-mga/
965164023525085/

Wikiwand.com. “Image.” Accessed, July 16, 2020,

https://www.wikiwand.com/tl/Imperyong_Otomano

Valentenshop.ru. “Image.” Accessed, July 16, 2020, https://valenteshop.ru/tl/chto-takoe-

genocid-armyan-kratko-gibel-naroda-kratkaya-istoriya-genocida-armyan-v/

Latimes.com. “Image.” Accessed, July 16, 2020,

https://www.latimes.com/entertainment/movies/la-et-mn-capsule-intent-to-destroy-review-
20171109-story.html
15
 For inquiries or feedback, please write or call:

Department of Education — Division of Gingoog City

Brgy. 23, National Highway, Gingoog City

Telefax: 088-328-0108 / 088328-0118

E-mail Address: gingoog.city@deped.gov.ph